Jak z wiekiem zmienia się pochwa?

Pochwa jest bardzo dynamicznym narządem, który w ciągu całego życia kobiety podlega różnym zmianom pod wpływem procesów hormonalnych i fizjologicznych. Wiedza na temat tych zmian pozwala zrozumieć funkcjonowanie kobiecego organizmu i zadbać o zdrowie intymne w każdym wieku.

Anatomia i funkcje pochwy

Pochwa jest elastycznym kanałem łączącym srom ze szyjką macicy. Jej ściany składają się z tkanki mięśniowej pokrytej błoną śluzową. Podstawowymi funkcjami pochwy są:

• ochrona narządów rodnych przed zakażeniami;
• umożliwienie odbywania stosunków;
• ułatwienie przepływu krwi miesiączkowej;
• umożliwienie przejścia płodu podczas porodu.

Stan pochwy zależy od wpływu hormonów płciowych, takich jak estrogeny i progesteron. Ich poziom zmienia się w różnych okresach życia, co powoduje transformacje w obrębie pochwy.

Zmiany pochwy w okresie dojrzewania

Hormonalne wpływy na pochwę w okresie dojrzewania

W okresie dojrzewania u dziewcząt dochodzi do intensyfikacji wydzielania estrogenów przez jajniki. Te żeńskie hormony płciowe odgrywają kluczową rolę w procesie dojrzewania płciowego młodych kobiet. Zwiększone stężenie estrogenów we krwi powoduje rozpoczęcie rozwoju narządów płciowych oraz wtórnych cech płciowych. Jednym z efektów działania estrogenów jest stymulacja wzrostu i rozwoju pochwy.

Pod wpływem estrogenów zachodzą liczne zmiany w obrębie pochwy nastolatek. Dochodzi do wydłużenia i poszerzenia kanału pochwowego, co jest związane ze wzrostem i rozwojem otaczających go mięśni i tkanek. Estrogeny powodują również zwiększoną keratynizację nabłonka pochwy, czyli zwiększenie liczby warstw komórek nabłonkowych. Prowadzi to do pogrubienia błony śluzowej pochwy, która staje się bardziej elastyczna.

Kolejnym skutkiem działania estrogenów jest nasilenie wydzielania gruczołów pochwowych. Zwiększa się ilość wydzielanego śluzu, który nawilża pochwę i zapobiega infekcjom. Rozwój flory bakteryjnej w obrębie pochwy powoduje również zmianę odczynu pH na bardziej kwaśny. Wszystkie te procesy przygotowują pochwę do pełnienia swoich funkcji rozrodczych w życiu dorosłym. Można zatem stwierdzić, że wpływ estrogenów na pochwę w okresie dojrzewania odgrywa niezwykle istotną rolę w prawidłowym rozwoju dziewcząt.

Fizyczne zmiany pochwy w okresie dojrzewania

W okresie dojrzewania dziewcząt zachodzą istotne zmiany w obrębie pochwy związane z rozpoczęciem cyklu miesiączkowego. Jedną z najważniejszych jest wzrost elastyczności pochwy, co ma związek ze zwiększoną produkcją estrogenów. Pod wpływem estrogenów następuje również pogrubienie nabłonka wielowarstwowego płaskiego wyścielającego pochwę. Ma to na celu lepszą ochronę przed urazami mechanicznymi oraz zakażeniami. 

Kolejną ważną zmianą jest zwiększone wydzielanie śluzu przez gruczoły pochwowe. Śluz ten pełni funkcję nawilżającą i ochronną, utrzymując prawidłowe pH pochwy. pH pochwy dojrzałej kobiety wynosi zazwyczaj 3,8-4,5. Jest to środowisko kwaśne, które stanowi barierę dla wielu patogenów. Wraz z nastaniem regularnych cykli miesiączkowych w obrębie pochwy zaczynają zachodzić cykliczne zmiany zależne od fazy cyklu. W fazie folikularnej obserwuje się niewielkie wydzielanie śluzu o konsystencji kleistej. Natomiast w okresie owulacji ilość wydzielanego śluzu znacznie wzrasta, staje się on bardziej wodnisty i rozciągliwy. Są to adaptacje mające ułatwić transport plemników w górę dróg rodnych. Zrozumienie tych fizjologicznych zmian jest istotne dla młodych kobiet rozpoczynających życie seksualne.

Zmiany pochwy w okresie dorosłości

Hormonalne wpływy na pochwę w okresie dorosłości

Wraz z osiągnięciem dojrzałości płciowej u kobiet dochodzi do uregulowania cyklu miesiączkowego. Jest on związany z cyklicznymi zmianami w wydzielaniu dwóch głównych hormonów płciowych – estrogenów i progesteronu. Te zmiany poziomów estrogenów i progesteronu w trakcie cyklu mają istotny wpływ na funkcjonowanie pochwy dojrzałej kobiety.

W pierwszej, folikularnej fazie cyklu miesiączkowego, pod wpływem rosnącego stężenia estrogenów, następuje pobudzenie receptorów estrogenowych w pochwie. Prowadzi to do zwiększenia wydzielania gruczołów pochwowych, co powoduje wzmożone uwalnianie śluzu. Śluz ten pełni funkcję nawilżającą i ochronną dla pochwy.

Po owulacji, w fazie lutealnej cyklu, poziom estrogenów spada, natomiast wzrasta wydzielanie progesteronu. Pod jego wpływem następuje zmniejszenie ilości wydzielanego śluzu pochwowego, który staje się gęstszy i bardziej lepki. Zmienia się również konsystencja nabłonka pochwy.

Fizyczne zmiany pochwy po porodzie

Poród naturalny niesie ze sobą konieczność rozciągnięcia pochwy, aby umożliwić przejście główki i ciała dziecka. Jest to znaczne obciążenie dla tkanek pochwy, które mogą ulec uszkodzeniom. Najczęstszym powikłaniem jest powstawanie rozstępów na tylnej i bocznych ścianach pochwy. Wynika to z nadmiernego rozciągnięcia włókien kolagenowych i elastynowych. Rozstępy te mogą powodować dyskomfort i obniżenie satysfakcji seksualnej kobiety. Innym potencjalnym skutkiem porodu jest obniżenie narządu rodnego, czyli pochwy, macicy i jajowodów. Dzieje się tak na skutek rozciągnięcia i osłabienia więzadeł utrzymujących macicę. 

Konsekwencją mogą być uczucie ciążenia w miednicy, ból podczas współżycia lub problemy z utrzymaniem moczu. Jeszcze innym niekorzystnym zjawiskiem jest osłabienie mięśni dna miednicy, które podtrzymują narządy rodne. Prowadzić to może do wysiłkowego nietrzymania moczu lub częstego parcia na mocz. Mimo tych potencjalnych powikłań, u większości kobiet pochwa stopniowo wraca do swojego pierwotnego stanu. Proces gojenia i regeneracji tkanek trwa zwykle 6-12 miesięcy po porodzie. Odpowiednia rehabilitacja mięśni dna miednicy może ten proces wspomóc.

Zmiany pochwy w okresie menopauzy

Hormonalne wpływy na pochwę w okresie menopauzy

Menopauza jest okresem w życiu kobiety, w którym dochodzi do fizjologicznego wygaszania funkcji rozrodczych. Jest to związane ze stopniowym zanikaniem czynności jajników i zmniejszaniem się ilości produkowanych przez nie estrogenów. Obniżenie poziomu estrogenów wywiera istotny wpływ na stan i funkcjonowanie pochwy u kobiet w menopauzie.

Jednym ze skutków niedoboru estrogenów jest zmniejszenie ilości wydzielanego śluzu w obrębie pochwy. Prowadzi to do uczucia suchości, pieczenia i dyskomfortu podczas stosunków. Ponadto spadek estrogenów powoduje zmniejszenie grubości nabłonka pochwowego. Staje się on bardziej kruchy i podatny na drobne urazy, zwłaszcza podczas aktywności seksualnej.

Kolejnym problemem związanym z niskim poziomem estrogenów jest zanik tkanki łącznej i mięśni w ścianach pochwy. Osłabienie mięśni prowadzi do obniżenia napięcia i elastyczności pochwy, co może powodować uczucie rozluźnienia i braku satysfakcji seksualnej.

Fizyczne zmiany pochwy w okresie menopauzy

Fizyczne zmiany pochwy w okresie menopauzy są związane ze spadkiem poziomu estrogenów wytwarzanych przez jajniki. Estrogeny odgrywają kluczową rolę w utrzymaniu prawidłowej budowy i funkcji pochwy. Ich niedobór w okresie menopauzy prowadzi do szeregu niekorzystnych zmian.

Jedną z pierwszych obserwowanych zmian jest skrócenie i zwężenie kanału pochwy. Związane jest to ze zmniejszeniem grubości błony śluzowej wyściełającej pochwę. Pochwa traci swoją elastyczność i zdolność do rozciągania się podczas stosunku. Może to powodować uczucie dyskomfortu i bólu podczas współżycia.

Kolejną istotną zmianą jest zmniejszenie ilości wydzielanego śluzu nawilżającego pochwę. Jest to spowodowane zanikiem gruczołów produkujących ten śluz. Prowadzi to do uczucia suchości w pochwie, które dodatkowo potęguje problemy z bolesnością podczas stosunku. Suchość zwiększa też podatność na drobne urazy mechaniczne.

Cienka i wrażliwa skóra pochwy staje się bardziej narażona na drobne pęknięcia i otarcia. Gojenie tych drobnych ran jest wolniejsze. Zwiększa to ryzyko lokalnych stanów zapalnych i zakażeń pochwy.

Zdrowie pochwy w starszym wieku

Zasady utrzymania zdrowia pochwy w starszym wieku

Aby zadbać o zdrowie pochwy w starszym wieku, zaleca się:

• stosowanie preparatów nawilżających;
• dbanie o prawidłowe pH pochwy;
• unikanie mycia agresywnymi środkami;
• regularne wykonywanie cytologii.

Potencjalne problemy zdrowotne związane z pochwą w starszym wieku

W starszym wieku częściej mogą występować:

• zakażenia pochwy i dróg moczowych;
• problemy z nietrzymaniem moczu;
• zmniejszona wrażliwość na bodźce seksualne.

Jednak odpowiednia profilaktyka i wczesne wykrywanie problemów pozwala zachować dobre zdrowie intymne.